Cos'è
S mentsch ist en stònt za klòffen ont asou, durch de sprochen, kònns paschraim de bèlt ont de gadònken.
As de bèlt hòt s mear as seckstausnt sprochen ont de mearestn van doin sai’ minderhaitsprochen. S ist enteressant za sudiarn de doin gruppn va lait ont de sai’nen sprochen, bavai men kònn pesser varstea’ abia as se zòmmlem, abia as se bècksln pet de zaitn ont abia as se praucht kemmen en gònzn.
S bersntolerisch, pet de sain’nen simhundert jarder va gschicht, ist aa en an ausòndern kontekst ont asou mu men klòffen van sprochen va mearer aussichtn, sòch as ver de ausstell gònz guat geat. Ver de pasuacher/en hòts tovln, pilder, plinder, video, audio ont interaktiva stelln za meing ausschaung ont nosuachen, autoalt en viar groasa toaln.
En earste kimmps klòfft abia as de sprochen galeart kemmen ont s sèll as de neurolinguistik noch ist za untersuachen. S hirn van mentsch ist paroat za prauchen an iata sproch, ober de beil as men dòra learnt henkt u’ en kontèkst as men aukimmp ont aubòckst.
En zboate toal sai’ derklòrt de mechanismen as de sprochen prauchen, autoalt en de drai groasn livelln, as sai’ de fonologi, de sòtzlear ont der beirterschòtz.
En dritte taol va de ausstell kònn men sechen abia as de gschicht ont s sèll as tschechen tuat en de gamoa’schòft an groasn druck hòt as de sprochen ont abia as bisschòflait ont pasuacher en a toal ideologin van sai’na zaitn u’hengen, abia zan paispil en de zait va de ausbònder en Zboate Bèltkriag.
En viarte stuck kònn men sechen abia as haitzegento ver en bersntolerisch de sòchen gabèkslt sai’ gèltsgott en naia gasetzn as gem de meglechkett za trong durch a sprochpolitik ver za gem en kròft ont unterstitzn sa. Asou kònn men sechen de òrbetn va de schual, van òllgamoa’omtn, van modernen mittl as sa pakònnt gem ont van prozess as trokt za prauchen de sai’ schrift.
De ausstell geat envir en Filzerhof aa, bo as der kunstler Paolo Vivian der stòmm van indoeuropeischn sprochen gamòcht hòt.
Derzua ist arauskemmen gem aa an katalog as balsch ont der sèll as taitsch pet viarzen perichtn va untersuacher as se as en doi zan mearestn auskennen.
De ausstell ist zòmmstellt kemmen va de linguisten Daniela Mereu va de Universitet va Poazn ont va de Claudia Marchesoni ont van Leo Toller van Kulturinstitut pet de bissnschòft aushilf va de Birgit Alber, de Federica Ricci Garotti ont de Daniela Mereu.