Gschicht ont gasellschòft
De gschicht va de gamoa'schòft, benn se aa verpuntn pet de region ist, hòt a toal elementn as kennen enteressant sai'. En de doi sezion kònn men vinnen eppas za tea' durchschaung.
Gschicht
A partire dall’anno Mille, nel versante meridionale delle Alpi sorgono insediamenti di lingua tedesca, una colonizzazione che avviene attraverso la costituzione del maso, o hoff, una tipologia di insediamento sparso. In questo contesto, a partire dal XIII sec anche nella Valle dei Mòcheni sorgono abitati di tipo germanico.
De òrbetn van a vòrt
De bichtestn òrbetn en tol sai' gaben de sèlln as de lòntschòft, abia òlls sèll as keart no en holz, de produktn as men hòt va de eart ont sèll as men araus tsouchen hòt van gruam (schoa' u'pfònk en de urzait). Dernem en de doin òrbetn en XVIII jorjundert en de lender untn en Raich van Asburger ont derno van 1918 en Südtirol, sait men gòngen za hausiarn aa.
Cultura tradizionale
Òll gamoa'schòft schauk za iberlòng en de sèlln as no kemmen de sòchen as de schatzn abia bichte ver za trong envire. Zòmm en de sproch, de bersntoler gamoa'schòft schutzt bolten tròchtn as mòchen verstea' s lem van lait ont s enviregea' van jorzaitn.
Zan paispil der krònz merkt benn as a piabl ist volljereg, ont pet de lòrven va de vosnòcht kemmen bider en kopf de òltn tròchtn as vaiern der rif van binter, ont der u'vong van langes en de lòntschòft.